OMUZ SAKATLIKLARI 1
Başta basketbol olmak üzere üst ekstremitenin yoğun kullanıldığı spor dallarında omuz sakatlıkları bir hayli fazla görülmektedir. Özellikle ikili mücadelenin olduğu branşlarda omuz ekleminin zorlanmasından başka çarpışma gibi travmatik sakatlıklar da oluşabilmektedir. Profesyonel sporcularda branş aktiviteleri haricindeki halter veya kondisyon egzersizlerinde de omzun zorlanmasına bağlı omuz sakatlıkları gözlenmektedir. Omuz eklemi, eklem kıkırdağı, eklem labrumu, eklemi çevreleyen kapsül bağları, ekleme bağlı olan kas ve tendonların birleşiminden oluşmaktadır.
Omuz sakatlanmalarının birçok farklı durumu vardır. Bu sakatlıklar omuz ekleminin maruz kaldığı durumla doğrudan bağlantılıdır. Omuz ekleminin esnemesi, ağır bir yüke maruz kalması, eklemi bir yere çarpma ve ters bir açıda zorlanması küçük bir bağ zedelenmesinden cerrahi operasyon gerektiren bağ kopmalarına kadar gitmesine neden olabilmektedir. Omuz eklemlerinin kuvvetli ve esnek olması, oluşabilecek sakatlıklara karşı her zaman daha dirençli olmasına yardımcı olmaktadır. Zorlanmalarda, esnemelerde veya çarpışmalarda kuvvetli ve esnek olan omuz ekleminin sakatlanma riski kuvvetsiz ve esnek olmayan ekleme göre daha düşüktür.
Profesyonel sporcularda omuz sakatlıkları daha çok ekleme bağlı olan tendon ve ligamentlerde görülmektedir. Kasların ekleme bağlanmasını sağlayan tendon yapılar kasların çok çalışması veya birden ağır bir yüke maruz kalması sonucunda zorlanırlar. Tendon yapılarda bu zorlanmalar doğrultusunda tendinit ( tendon iltihaplanması ) meydana gelebilmektedir. Tendon üzerindeki bu iltihaplı durum eklemin belli açılarda hareketini ağrı ile kısıtlar ve ağrılı eklem sporcunun sportif kalitesini düşürür. Uzman hekimler tarafından tendinit tespit edildikten sonra tedavi, terapi, masajlar ve soğuk uygulamalar ile tendinit azaltılmaya çalışılır. Yapılacak en önemli iş tendinit olan tendonun kasına çok yük bindirmemek olacaktır, aksi halde tendinit artarak devam edebilmektedir.
Bir diğer omuz eklemi rahatsızlığı ise kapsül zedelenmeleridir. Kapsülü oluşturan bağların zorlanma, yırtılma ve kopma durumları söz konusu olabilmektedir. Kapsül yaralanmaları sporcuların korkulu rüyalarından biridir. Eğer eklem kapsülünde yırtılma varsa, uzman hekim tarafından tesbit edilen süre boyunca eklem kısıtlanmalı ve hareket ettirilmemelidir. Eklem hareketinin kısıtlanmasıyla birlikte hastanın durumuna göre fizik tedavi uygulamaları da etkin hale getirilebilir. Eklem bağlarının komple kopması veya kopmaya yakın yırtılmasında durum ancak cerrahi operasyonlarla düzeltilebilmektedir. Eklem kapsülü tekrar sağlıklı hale dönme döneminde, uygulanacak sportif rehabilitasyon, eklemin sportif aktiviteye hızlı, daha kuvvetli ve sağlıklı dönmesine yardımcı olabilmektedir.
Profesyonel sporcularda omuz sakatlıklarının en sıkıntılı olanlarından birisi de omuz ekleminde kol uzvunun yerinden çıkmasıdır. Omuz çıkıklarında, uzun tedaviler ve istirahat sonrasında ise sportif rehabilitasyon dönelmemesi gerekebilmektedir. Ayrıca eklemin çıkması ve aşırı zorlanması sonucu oluşabilecek bağ yırtıkları veya omuz bağlarının kopmaları, cerrahi operasyonları bile gerektirebilmektedir.
Profesyonel sporcular başta olmak üzere, sporla uğraşan her bireyin omuz kuvvetlendirme egzersizlerini yapmaları, eklemin kuvvetli ve dayanıklı olmasına yardımcı olacaktır. Omuz egzersizlerinde en önemli başlangıç, sopa ile yapılan izometrik egzersizledir. Kendi ağırlığı ile çalışan sporcu aynı zamanda her iki eklemin aynı anda hareket etmesini sağlayacaktır. Omuz egzersizlerinin bir diğer önemli bölümü ise, havuz içi kuvvetlendirme egzersizleridir. Havuz şartlarında yapılan izometrik egzersizler sporcunun daha verimli ve kuvvetli sportif aktiviteye devam etmesine yardımcı olacaktır. Omuz egzersizlerine ek olarak kum torbası ile izometrik, theraband egzersizleri, havuz egzersizleri ve üst bölge halter çalışmaları da eklenebilmektedir.
Yazarın tavsiyesi: Fizik tedavi sonrasında yapılan sportif rehabilitasyon, omuz eklemine bağlı olan kasların gerginleşmesine ve yeni sakatlıklara neden olacak pozisyonlara gelmesine neden olabilmektedir. Bu durumu engellemek için sporcunun yapması veya yaptırması gereken durumlar vardır. Bunlardan birincisi stretching ( esnetme ), bir diğeri ise spor masajıdır. Sağlıklı olan omuz eklemi için yapılacak egzersizler ve kuvvet çalışmalarının, esnetme egzersizleriyle desteklenmeleri sakatlıkları büyük ölçüde engellemektedir. Ayrıca gerginleşen ve kuvvetlenen omuz kasları spor masajıyla yumuşatılmalı ve rahatlatılmalıdır. Yapılan spor masajı, sakatlıkları engellerken, yapılacak olan antrenmanlardan sağlanacak faydayı da üst seviyelere çıkartabilmektedir.