OMUZ SAKATLIKLARI 2
Başta basketbol olmak üzere üst ekstremitenin yoğun kullanıldığı spor dallarında omuz sakatlıkları bir hayli fazla görülmektedir. Özellikle ikili mücadelenin olduğu branşlarda omuz ekleminin zorlanmasından başka çarpışma gibi travmatik sakatlıklar da oluşabilmektedir. Profesyonel sporcularda branş aktiviteleri haricindeki halter veya kondisyon egzersizlerinde de omuz ekleminin zorlanmasına bağlı omuz sakatlıkları gözlenmektedir. Omuz eklemi, eklem kıkırdağı, eklem labrumu, eklemi çevreleyen kapsül bağları, ekleme bağlı olan kas ve tendonların birleşiminden oluşmaktadır.
Omuz sakatlanmalarının birçok farklı durumu vardır. Bu sakatlıklar omuz ekleminin maruz kaldığı durumla doğrudan bağlantılıdır. Omuz ekleminin esnemesi, ağır bir yüke maruz kalması, eklemi bir yere çarpma ve ters bir açıda zorlanması küçük bir bağ zedelenmesinden cerrahi operasyon gerektiren bağ kopmalarına kadar gitmesine neden olabilmektedir. Yeni oluşmuş bir omuz sakatlığında durum ne olursa olsun yapılacak en önemli iş omzun hareketini kısıtlamak ve askıya alarak sabitlemek olacaktır. Omuz eklemini sabitlemek ve kolu askıya almak sakatlanan omuz ekleminde oluşabilecek yeni zedelenmeleri engellemiş ve ağrıyı hafifletmiş olacaktır. Omuz eklemi sakatlanmalarında, ekleminin yerinde olup olmadığını tespit etmek birinci yapılacak işlerdendir. Omuz eklemi sakatlıklarında eklem yerinden çıkması ve/veya çıkıp girdiğinin sakatlanan tarafından hissedilmesi durumunda, mutlaka bir uzman hekime başvurulmalıdır. Eklemin yerine tekrar girmesi veya sağlık personeli tarafından yerine oturtulması eklemin sağlıklı olduğu anlamına gelmeyebilmektedir. Eklemin yerinden hareket etmesi ve/veya tekrar yerine oturması sırasında birçok eklemi oluşturan yapının da zedelenmesine, sıkışmasına, yırtılmasına hatta kopmasına neden olabilmektedir.
Omuz ekleminin aşırı esnemesi veya eklemin yerinden çıkması gibi durumlarda en sık karşılaşılan sakatlıklardan birisi de labrum yırtıklarıdır. Labrum; eklemin arasında kalan ve eklemi içten çevreleyen yapılardır. Eklem bütünlüğünün korunmasında önemli bir rolü vardır. Labrum yapılar süngerimsi ve az esnek yapılardandır. Eklem labrumu, aşırı zorlanmalardan omuz ekleminin yerinden çıkmasına kadar birçok durumda zedelenebilmekte ve hatta bütünlüğü bozulabilmektedir. Labrum zedelenmelerinin tespiti ve derecelendirilmesi uzman bir hekim tarafından yapılan el muayenesi veya ileri görüntüleme teknikleriyle ( mr, tomografi.) tespit edilebilmektedir. Bazı durumlarda eklemin yoğun ödeme maruz kalması, eklem görüntülemelerinde labrum zedelenmelerinin tespitini engelleyebilmektedir. Bu tip durumda eklemin sabitlenmesi ve tedaviye başlanması ödem miktarının azalmasına yardımcı olacaktır. Eklem bölgesindeki ödemin azalmasıyla uzman hekim tarafından istenecek yeni bir görüntüleme sonucu incelenerek, eklemin tekrar değerlendirilmesi ve tedaviye yön verilmesi sağlanabilmektedir.
Labrum yaralanmalarının tespiti sonucunda, yaralanmanın derecesine ve diğer eklem yapısını oluşturan yapıların durumuna göre inceleme yapan hekim tarafından ameliyat, enjeksiyon uygulama, fizik tedavi, dinlenme, kuvvetlendirme seçeneklerinin seçimi yapılır. Yapılan seçim ameliyat ise ameliyat sonrası fizik tedavi ve sportif rehabilitasyon planlaması ve uygulaması, sporcunun aktiviteye sağlıklı ve hızlı dönmesinde oldukça önemlidir. Ekleme uygulanan tedavi programı sonucunda, eklem sağlıklı duruma gelse bile, sporcu sakatlandığı eklemin kuvvetlendirme ve esnetme çalışmalarına dikkat etmeli ve verilen egzersizleri mutlaka yapmalıdır. Tedavi programı sonrasında verilen çalışmaların eksik veya hiç yapılmaması, tedavi gören eklemin yeniden sakatlanmasına neden olabilmektedir.
Profesyonel sporcular başta olmak üzere, sporla uğraşan her bireyin omuz kuvvetlendirme egzersizlerini yapmaları, eklemin kuvvetli ve dayanıklı olmasına yardımcı olacaktır. Omuz egzersizlerinde en önemli başlangıç, sopa ile yapılan izometrik egzersizledir. Kendi ağırlığı ile çalışan sporcu aynı zamanda her iki eklemin aynı anda hareket etmesini sağlayacaktır. Omuz egzersizlerinin bir diğer önemli bölümü ise, havuz içi kuvvetlendirme egzersizleridir. Havuz şartlarında yapılan izometrik egzersizler sporcunun daha verimli ve kuvvetli sportif aktiviteye devam etmesine yardımcı olacaktır. Omuz egzersizlerine ek olarak kum torbası ile izometrik, theraband egzersizleri, havuz egzersizleri ve üst bölge halter çalışmaları da eklenebilmektedir.
Yazarın tavsiyesi: Özellikle omuz eklemi başta olmak üzere, eklem sakatlıkların da fizik tedavi ve sportif rehabilitasyonun önemi oldukça fazladır. Yapılan uygulamalar ve rehabilitasyon egzersizleri sporcunun daha sağlıklı ve hızlı aktiviteye dönmesine yardımcı olmaktadır. Programın doğru yazılması kadar doğru uygulanması da çok önemlidir. Sporcunun, yazılan programı bu bilinçle ve istekle yerine getirmesi gerekmektedir. Özellikle statik ve yavaş çalışılan rehabilitasyon egzersizleri, bir çok sporcunun sıkılmasına ve hareketleri eksik yapmasına neden olabilmektedir. Tabiî ki bu durum sakatlık süresinin uzamasına veya sakatlık sonrasında rehabilitasyon bölgesinin tam kuvvetlenmemesine ve yeni sakatlıklara maruz kalmasına neden olabilmektedir. Verilen programın tam ve doğru uygulanması sakatlık süresinin kısalmasına, sporcunun sağlıklı ve kuvvetli aktiviteye dönmesine yardımcı olmaktadır.